Με τον όρο αυτό περιγράφονται τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα τα οποία προκαλούνται από μολυσματικούς μικροοργανισμούς οι οποίοι μπορούν να μεταδοθούν μεταξύ των σεξουαλικών συντρόφων. Η μετάδοση αυτή μπορεί να γίνει (ανάλογα με τον μικροοργανισμό) δια των γεννητικών οργάνων, του ορθού, του στόματος ή και αιματογενώς. Τα συνηθέστερα ΣΜΝ είναι τα εξής:
Χλαμυδιακές λοιμώξεις
Προκαλούνται από βακτήρια, τα Chlamydia trachomatis. Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα είναι η αυξημένη έκκριση κολπικών υγρών (βλεννοπυώδεις εκκρίσεις), ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή, η συχνουρία και η δυσουρία. Εκτός από τα ανωτέρω συμπτώματα μπορεί να εκδηλωθεί ενδομητρίτιδα ή/και σαλπιγγίτιδα. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της λοίμωξης μπορεί να είναι σοβαρές. Αρκετές φορές η νόσος παραμένει ασυμπτωματική, γι’ αυτό θα πρέπει και να ελέγχεται συχνά, ειδικά σε γυναίκες με συχνές εναλλαγές σεξουαλικών συντρόφων.
Η θεραπεία γίνεται με φάρμακα της οικογένειας των μακρολίδων (π.χ. αζιθρομυκίνη) ή με τερακυκλίνες (π.χ. δοξυκυκλίνη). Άλλα φάρμακα που μπορεί να χορηγηθούν είναι η ερυθρομυκίνη ή η οφλοξασίνη.
Γονοκοκκικές λοιμώξεις
Ο υπεύθυνος μικροοργανισμός είναι η Neisseria gonorrhoeae. Και σε αυτήν την περίπτωση αρκετές γυναίκες είναι ασυμπτωματικές. Συνήθως προσβάλλεται πρώτα ο τράχηλος και ακολούθως η ουρήθρα και οι περιγεννητικοί αδένες. Έτσι η λοίμωξη εκδηλώνεται με αυξημένες δύσοσμες κολπικές εκκρίσεις, καύσο και κνησμό αιδοίου, όπως και δυσουρικά ενοχλήματα. Υπάρχει και εδώ περίπτωση επέκτασης της φλεγμονής προς τα έσω γεννητικά όργανα. Ένα ποσοστό των προσβληθεισών γυναικών έχουν και συνυπάρχουσα λοίμωξη από Chlamydia trachomatis.
Η θεραπεία γίνεται με την χορήγηση κεφαλοσπορινών, αζιθρομυκίνης, οφλοξασίνης, λεβοφλοξασίνης ή με συνδυασμό άλλων φαρμάκων, ανάλογα με την περίπτωση.
Ερπητικές λοιμώξεις
Οι ερπητικές λοιμώξεις των γεννητικών οργάνων οφείλονται πιο συχνά στον HSV-2 και σπανιότερα στον HSV-1. Η πάθηση μπορεί να είναι από ασυμπτωματική μέχρι και πολύ σοβαρή. Από τη στιγμή της μετάδοσης του ιού περνούν 3-10 ημέρες (περίοδος επώασης) και ακολούθως μπορεί να εμφανισθούν τοπικά και γενικά συμπτώματα όπως:
αίσθημα καύσου και κνησμού στο αιδοίο
δυσφορία και δυσκολίας στην ούρηση
γενική κακουχία
μυαλγίες
πυρετό
διόγκωση βουβωνικών λεμφαδένων
Ταυτόχρονα ή λίγο μετά εμφανίζεται το χαρακτηριστικό εξάνθημα με την μορφή φυσαλίδων στα χείλη του αιδοίου, στον κόλπο, στον τράχηλο, στην ουρήθρα και στο περίνεο. Στη συνέχεια, οι φυσαλίδες αυτές ρήγνυνται και δημιουργούνται μικρά αβαθή έλκη τα οποία διαρκούν 2-6 εβδομάδες. Ακολούθως αυτά επιθηλιοποιούνται και η συμπτωματολογία υποχωρεί.
Ο έρπης των γεννητικών οργάνων δεν έχει οριστική θεραπεία και κάνει συχνές υποτροπές. Στην αρχική φάση της νόσου χορηγούνται αναλγητικά από του στόματος και τοπικά. Τα αντιικά φάρμακα που χορηγούνται επίσης έχουν γενικά καλά αποτελέσματα μειώνοντας την σοβαρότητα και την διάρκεια των συμπτωμάτων (acyclovir, famciclovir, valacyclovir).
HPV (ιός ανθρώπινων θηλωμάτων)
Οξυτενή κονδυλώματα αιδοίου
Προκαλούνται από δύο συγκεκριμένους ορότυπους του HPV οι οποίοι είναι οι 6 και 11. Τα κονδυλώματα μπορούν να εμφανιστούν στο αιδοίο, τον κόλπο, τον τράχηλο, το περίνεο και περιπρωκτικά. Πρόκειται για εξωφυτικές διαφόρου μεγέθους βλάβες χρώματος ροζ ή λευκού οι οποίες είναι μαλακές και εύθρυπτες. Όταν αναγνωριστούν (συνήθως στα χείλη του αιδοίου και το περίνεο) θα πρέπει να ελέγχεται όλο το κατώτερο γεννητικό σύστημα (η κολποσκόπηση είναι απαραίτητη) καθώς και ο ερωτικός σύντροφος.
Η θεραπεία εξαρτάται από την έκταση και το μέγεθος των βλαβών. Έτσι μπορούν να χορηγηθούν τοπικές κρέμες ή αλοιφές όπως Aldara, Wartec, Verruca hermal ή να εφαρμοστούν χειρουργικές μέθοδοι καταστροφής των κονδυλωμάτων με διαθερμία ή laser.
AIDS
Οφείλεται στον ιό Human Immunodeficiency Virus (HIV). Η μετάδοση του ιού μπορεί να γίνει με τρεις τρόπους: με σεξουαλική επαφή, κατόπιν επαφής με αίμα ή σωματικά υγρά πάσχοντος και από την μητέρα στο έμβρυο και νεογνό.
Η προσβολή του οργανισμού από αυτόν τον ιό έχει σαν αποτέλεσμα την καταστολή του ανοσολογικού μηχανισμού λόγω βλάβης των λεμφοκυττάρων. Ο ιός είναι δυνατόν να μολύνει κάποιον οργανισμό χωρίς να προκαλέσει λοίμωξη. Στην περίπτωση που προκληθεί όμως λοίμωξη συνήθως εκδηλώνεται σε λίγους μήνες με απώλεια βάρους, πυρετό και λεμφαδενοπάθεια. Αυτό είναι και το κρίσιμο σημείο για την χορήγηση αντιϊκής θεραπείας ώστε να επιτευχθεί καλύτερη πρόγνωση. Τα συμπτώματα αυτά υποχωρούν σε λίγες εβδομάδες και στην συνέχεια η ασθενής παραμένει ασυμπτωματική. Όμως λόγω της βλάβης του αμυντικού συστήματος του οργανισμού μπορεί να εκδηλωθούν ευκαιριακές λοιμώξεις ανάλογα με το σύστημα του που προσβάλλεται: πνευμονία από pneymocystis carinii, τοξοπλάσμωση του κεντρικού νευρικού συστήματος, σάρκωμα Kaposi, εγκεφαλοπάθεια κα).
Η θεραπεία περιλαμβάνει αντιϊκά σκευάσματα (zidovudine), πρωτόκολλα με συνδυασμό φαρμάκων (HAART) και αγωγή έναντι των ευκαιριακών λοιμώξεων.
Τριχομοναδικές κολπίτιδες
Οι τριχομονάδες είναι πρωτόζωα που μπορεί να μολύνουν το γεννητικό και κατώτερο ουροποιητικό σύστημα αντρών και γυναικών. Σε ποσοστό 25-50% δεν εκδηλώνονται συμπτώματα. Όταν, πάντως, αυτά υπάρχουν, περιλαμβάνουν κολπική υπερέκκριση με ή χωρίς κνησμό η οποία είναι δύσοσμη και κίτρινου χρώματος. Στην κλινική εξέταση αποκαλύπτεται ερυθρότητα του κόλπου και του τραχήλου και αιμορραγικές πετέχειες στον τράχηλο που του προσδίδουν εικόνα φράουλας.
Η θεραπεία με μετρονιδαζόλη, συστηματικά ή και τοπικά, μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την ασθένεια. Σε κάθε περίπτωση, για καλύτερα αποτελέσματα, την αγωγή θα πρέπει να ακολουθήσει και ο ερωτικός σύντροφος.
Μυκητιασική αιδοιοκολπίτιδα
Στο 70% των περιπτώσεων υπεύθυνος μύκητας είναι ο candida albicans. Περίπου ένα 75% των γυναικών θα εμφανίσει ένα τουλάχιστον επεισόδιο κατά την διάρκεια της ζωής της. Είναι συχνό σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, αλλά υπάρχουν και κάποιοι παράγοντες που μπορεί να ευνοήσουν την εμφάνισή του, όπως: παρατεταμένη χρήση αντιβιοτικών, εγκυμοσύνη, σακχαρώδης διαβήτης, ερεθιστικές συνήθειες υγιεινής της περιοχής, νοσήματα που καταστέλουν το ανοσοποιητικό σύστημα κα.
Η κλινική εικόνα είναι χαρακτηριστική: παχύρευστες λευκωπές κολπικές εκκρίσεις σαν κομμένο γάλα, τοπικός καύσος, κνησμός του αιδοίου, δυσπαρευνία (πόνος κατά την σεξουαλική επαφή).
Η θεραπεία περιλαμβάνει κολπικές κρέμες και αντιμυκητιασικά από του στόματος τα οποία συνήθως χορηγούνται σε συνδυασμό μεταξύ τους καθώς και με αγωγή για την αντιμετώπιση των οξέων συμπτωμάτων. Ανάλογη αγωγή πρέπει να λαμβάνεται και από τον ερωτικό σύντροφο ανεξάρτητα από το εάν εκδηλώνει συμπτώματα.
Σύφιλη
Προκαλείται από την ωχρά σπειροχαίτη (Treponema Pallidum).
Η ασθένεια μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή, από δερματικά έλκη που υπάρχουν στα γεννητικά όργανα, τον κόλπο, το αιδοίο, τον τράχηλο, το στόμα και όλη την περιοχή των γεννητικών οργάνων. Το νόσημα εξελίσσεται σε τέσσερα στάδια. Η πρωτοπαθής εντόπιση είναι συνηθέστερα το αιδοίο (ή η βάλανος του πέους στον άνδρα) με τη μορφή ανώδυνου έλκους με συνυπάρχουσα βουβωνική λεμφαδενοπάθεια. Αν η κατάσταση μείνει χωρίς θεραπεία, η πρόγνωση είναι κακή με τελική προσβολή του νευρικού συστήματος.
Η διάγνωση γίνεται με την αναγνώριση των χαρακτηριστικών κλινικών σημείων, με την απομόνωση της σπειροχαίτης από το έλκος και με ειδικές ορολογικές δοκιμασίες.
Η θεραπεία γίνεται με παρεντερική χορήγηση πενικιλίνης ή τετρακυκλίνη, ανάλογα και με το στάδιο της νόσου. Η ασθένεια μπορεί να μεταδοθεί και από τη μητέρα στο έμβρυο, γι’αυτό και όλες οι μέλλουσες μητέρες κάνουν προληπτικά σχετικές αναλύσεις αίματος στην αρχή της εγκυμοσύνης τους.